ในการพิจารณาเขตอำนาจศาลสำหรับ "สัญญาที่เกิดขึ้นห่างกันโดยระยะทาง" หรือสัญญาที่เกิดจากการติดต่อสื่อสารนั้น ศาลจะพิจารณาจากหลักเกณฑ์เรื่อง "มูลคดีเกิด" เป็นสำคัญครับ. "มูลคดีเกิด" หมายถึง ต้นเหตุอันเป็นที่มาแห่งการโต้แย้งสิทธิ อันจะทำให้เกิดอำนาจฟ้อง โดยสถานที่ที่เกี่ยวข้องกับต้นเหตุนี้ ถือว่ามูลคดีเกิดขึ้นในเขตศาล ตามแนวคำพิพากษาฎีกาที่ 3412/2565 (ประชุมใหญ่).

สำหรับสัญญาที่ทำขึ้นโดยคู่สัญญาอยู่ห่างกัน ศาลฎีกาได้วางแนวทางไว้ โดยพิจารณาตามลักษณะของการสื่อสาร ดังนี้ครับ:

1. คำเสนอแก่บุคคลที่อยู่เฉพาะหน้า (รวมถึงการสื่อสารทางโทรศัพท์และโทรสาร)

เดิมที หลักทั่วไปสำหรับกรณีนี้คือ ภูมิลำเนาของผู้เสนอ (ผู้ทำคำเสนอ) เป็นสถานที่มูลคดีเกิดขึ้นในเขตศาล.

  • ฎีกาที่ 12978/2555: ในคดีที่จำเลย (มีภูมิลำเนาที่จังหวัดพิษณุโลก) โทรศัพท์มาหาโจทก์ (มีภูมิลำเนาที่จังหวัดชัยนาท) เพื่อเสนอขายสมุดคู่มือจดทะเบียนรถ และโจทก์ตอบตกลงซื้อ ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า มูลคดีเกิดขึ้นที่ ภูมิลำเนาของจำเลย ซึ่งเป็นสถานที่ที่คำสนองรับซื้อของโจทก์ไปถึงจำเลย. แม้จะนัดส่งมอบกันที่จังหวัดสิงห์บุรี ก็ไม่ทำให้สถานที่ที่มูลคดีเกิดขึ้นเปลี่ยนแปลงไป.

อย่างไรก็ตาม, ฎีกาล่าสุดได้ขยายความเข้าใจในประเด็นนี้:

  • ฎีกาที่ 2824/2567(ล่าสุด): ในคดีที่จำเลยที่ 2 เจรจาซื้อขายอยู่ที่จังหวัดกาญจนบุรี ขณะที่โจทก์เจรจาอยู่ที่จังหวัดสมุทรปราการ (ซึ่งเป็นการเจรจาผ่านการสื่อสารทางไกล เช่น โทรศัพท์) ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า ทั้งสองจังหวัดต่างเป็นสถานที่ที่ก่อให้เกิดสัญญาซื้อขายร่วมกัน. ฎีกานี้ชี้ให้เห็นว่า การที่ผู้เสนอได้รับคำสนองรับนั้นเป็นเพียงข้อพิจารณาว่าสัญญาเกิดขึ้นแล้วหรือไม่เท่านั้น ไม่ได้ทำให้สถานที่ที่ผู้เสนออยู่เป็นสถานที่ที่มูลคดีเกิดขึ้นเพียงแห่งเดียว. นี่เป็นการตีความที่สำคัญและยืดหยุ่นมากขึ้นในยุคของการติดต่อสื่อสารที่ผู้คนอยู่คนละสถานที่.

2. คำเสนอแก่บุคคลซึ่งอยู่ห่างโดยระยะทาง (เช่น การติดต่อผ่านโปรแกรมไลน์ หรือการสื่อสารที่ไม่ได้ตอบรับในทันที)

หลักคือ สัญญาเกิดขึ้นเมื่อคำบอกกล่าวสนองไปถึงผู้เสนอ และ สถานที่ก่อให้เกิดสัญญาคือภูมิลำเนาของผู้เสนอ ซึ่งถือเป็นสถานที่มูลคดีเกิด.

  • ฎีกาที่ 1630/2563: ในคดีที่มีการต่อรองราคาซื้อขายสินค้าผ่าน โปรแกรมไลน์ ศาลวินิจฉัยว่า การที่โจทก์ต่อรองราคา (ถือเป็นการทำคำเสนอใหม่) และจำเลยตอบรับ ทำให้สัญญาก่อตัวขึ้น. ศาลพิจารณาว่า จังหวัดนครศรีธรรมราชที่โจทก์อยู่ซึ่งเป็นสถานทีก่อให้สัญญาเกิดส่วนหนึ่งด้วย ย่อมถือว่าเป็นศาลที่มูลคดีเกิดขึ้นในเขตศาล โดยเฉพาะในคดีผู้บริโภค. ฎีกานี้สะท้อนให้เห็นถึงการปรับใช้แนวคิด "มูลคดีเกิด" กับบริบทของการสื่อสารในยุคดิจิทัล.

ประเด็นเพิ่มเติม

  • คู่สัญญาลงลายมือชื่อในสัญญาต่างสถานที่กัน: หากคู่สัญญามุ่งจะทำสัญญาเป็นหนังสือระหว่างกัน สถานที่ที่คู่สัญญาทั้งสองฝ่ายลงชื่อ ถือว่าสถานที่ที่มูลคดีเกิดขึ้นทั้ง ๒ แห่ง. ตัวอย่างเช่น หากจำเลยลงชื่อที่ร้อยเอ็ดและโจทก์ลงชื่อที่สุรินทร์ ศาลสุรินทร์ก็มีอำนาจฟ้องได้.

ข้อมูลเหล่านี้ช่วยให้เข้าใจว่าศาลใดมีเขตอำนาจในการพิจารณาคดีที่เกี่ยวข้องกับสัญญาที่ทำขึ้นโดยคู่สัญญาอยู่ห่างกัน โดยพิจารณาจากสถานที่ที่เกิดมูลคดีเป็นหลักครับ.