คำพิพากษาฎีกาที่ ๓๔๔๕/๒๕๖๒ 

               การซื้อขายที่ดินพิพาทอันเป็นอสังหาริมทรัพย์ซึ่งไม่มีข้อตกลงว่าจะไปจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ เป็นสัญญาซื้อขายเสร็จ เด็ดขาด เมื่อไม่ได้จดทะเบียนย่อมตกเป็นโมฆะตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๔๕๖ วรรคหนึ่ง และเมื่อเป็นที่ดินมือเปล่าที่ไม่มีเอกสารสิทธิใดมีเพียงสิทธิครอบครอง การซื้อขายย่อมอาจสมบูรณ์ได้โดยการส่งมอบการครอบครอง แต่เมื่อไม่มีการส่งมอบสัญญาซื้อขายไม่สมบูรณ์ คู่สัญญาต้องกลับคืนสู่ฐานะเดิมโดยคืนทรัพย์แก่กันฐานลาภมิควรได้ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา ๑๗๒ วรรคสอง ประกอบมาตรา ๔๑๒ จำเลยที่ ๑ ต้องคืนเงินค่าที่ดินที่รับไว้ทั้งหมดแก่โจทก์พร้อมดอกเบี้ย
               จำเลยที่ ๒ เป็นสามีโดยชอบด้วยกฎหมายของจำเลยที่ ๑ รู้เห็นยินยอมเป็นพยานในการทำสัญญาซื้อขายและการรับเงินค่าที่ดินพิพาท ถือได้ว่าได้ให้สัตยาบันในการทำสัญญาซื้อขายเสร็จเด็ดขาดแล้ว เงินที่จำเลยที่ ๑ รับไว้ที่ต้องคืนเป็นหนี้ร่วมของจำเลยทั้งสองตามประมวล กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๑๔๙๐(๔) จำเลยทั้งสองต้องร่วมกันรับผิดต่อโจทก์

เพิ่มเติม
               ฎีกาที่ ๘๗๑/๒๕๕๑ นิติกรรมซื้อขายที่ดินพิพาทระหว่างผู้คัดค้านที่ 1 กับลูกหนี้เป็นโมฆะ การคืนทรัพย์สินอันเกิดจากโมฆะกรรม ต้องนำบทบัญญัติลาภมิควรได้มาใช้บังคับตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๗๒ วรรคสอง ผู้คัดค้านที่ ๑ มีหน้าที่ต้องคืนเงินค่าที่ดินพิพาทที่ได้รับจากลูกหนี้ซึ่งเป็นลาภมิควรได้จนเต็มจำนวน เว้นแต่ผู้คัดค้านที่ ๑ จะได้รับไว้โดยสุจริต จึงมีหน้าที่ต้องคืนเพียงส่วนที่ยังมีอยู่ในขณะเมื่อเรียกคืนตามมาตรา ๔๑๒  และเป็นหนี้เงินต้องรับผิดเสียดอกเบี้ยระหว่างผิดนัดร้อยละ ๗.๕ ต่อปี นับแต่เวลาผิดนัดเป็นต้นไป

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
               มาตรา ๑๗๒ โมฆะกรรมนั้นไม่อาจให้สัตยาบันแก่กันได้ และผู้มีส่วนได้เสียคนหนึ่งคนใดจะยกความเสียเปล่าแห่งโมฆะกรรมขึ้นกล่าวอ้างก็ได้ ถ้าจะต้องคืนทรัพย์สินอันเกิดจากโมฆะกรรม
               ให้นำบทบัญญัติว่าด้วยลาภมิควรได้แห่งประมวลกฎหมายนี้มาใช้บังคับ
               มาตรา ๔๑๒ ถ้าทรัพย์สินซึ่งได้รับไว้เป็นลาภมิควรได้นั้นเป็นเงินจำนวนหนึ่ง ท่านว่าต้องคืนเต็มจำนวนนั้น เว้นแต่เมื่อบุคคลได้รับไว้โดยสุจริต จึงต้องคืนลาภมิควรได้เพียงส่วนที่ยังมีอยู่ในขณะเมื่อเรียกคืน
               มาตรา ๔๕๖ การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์ ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่เป็นโมฆะ วิธีนี้ให้ใช้ถึงซื้อขายเรือมีระวางตั้งแต่ห้าตันขึ้นไป ทั้งซื้อขายแพและสัตว์พาหนะด้วย
               สัญญาจะขายหรือจะซื้อ หรือคำมั่นในการซื้อขายทรัพย์สินตามที่ระบุไว้ในวรรคหนึ่ง ถ้ามิได้มีหลักฐานเป็นหนังสืออย่างหนึ่งอย่างใดลงลายมือชื่อฝ่ายผู้ต้องรับผิดเป็นสำคัญ หรือได้วางประจำไว้ หรือได้ชำระหนี้บางส่วนแล้ว จะฟ้องร้องให้บังคับคดีหาได้ไม่
               บทบัญญัติที่กล่าวมาในวรรคก่อนนี้ ให้ใช้บังคับถึงสัญญาซื้อขายสังหาริมทรัพย์ซึ่งตกลงกันเป็นราคาสองหมื่นบาท หรือกว่านั้นขึ้นไปด้วย
               มาตรา ๑๔๙๐ หนี้ที่สามีภริยาเป็นลูกหนี้ร่วมกันนั้นให้รวมถึงหนี้ที่สามีหรือภริยาก่อให้เกิดขึ้นในระหว่างสมรส ดังต่อไปนี้
               (๔) หนี้ที่สามีหรือภริยาก่อขึ้นเพื่อประโยชน์ตนฝ่ายเดียวแต่อีกฝ่ายหนึ่งได้ให้สัตยาบัน