ประมวลกฎหมายอาญา
มาตรา 3 ถ้ากฎหมายที่ใช้ในขณะกระทำความผิดแตกต่างกับกฎหมายที่ใช้ในภายหลังการกระทำความผิด
ให้ใช้กฎหมายในส่วนที่เป็นคุณแก่ผู้กระทำความผิด ไม่ว่าในทางใด
เว้นแต่คดีถึงที่สุดแล้ว แต่ในกรณีที่คดีถึงที่สุดแล้ว ดังต่อไปนี้
(1) ถ้าผู้กระทำความผิดยังไม่ได้รับโทษ
หรือกำลังรับโทษอยู่ และโทษที่กำหนดตามคำพิพากษาหนักกว่าโทษที่กำหนดตามกฎหมายที่บัญญัติในภายหลัง
เมื่อสำนวนความปรากฏแก่ศาลหรือเมื่อผู้กระทำความผิด ผู้แทนโดยชอบธรรมของผู้นั้น
ผู้อนุบาลของผู้นั้นหรือพนักงานอัยการร้องขอ ให้ศาลกำหนดโทษเสียใหม่ตามกฎหมายที่บัญญัติในภายหลัง
ในการที่ศาลจะกำหนดโทษใหม่นี้ ถ้าปรากฏว่า ผู้กระทำความผิดได้รับโทษมาบ้างแล้ว
เมื่อได้คำนึงถึงโทษตามกฎหมายที่บัญญัติในภายหลัง หากเห็นเป็นการสมควร ศาลจะกำหนดโทษน้อยกว่าโทษขั้นต่ำที่กฎหมายที่บัญญัติในภายหลังกำหนดไว้ถ้าหากมีก็ได้
หรือถ้าเห็นว่าโทษที่ผู้กระทำความผิดได้รับมาแล้วเป็นการเพียงพอ ศาลจะปล่อยผู้กระทำความผิดไปก็ได้
(2)
ถ้าศาลพิพากษาให้ประหารชีวิตผู้กระทำความผิด และตามกฎหมายที่บัญญัติในภายหลัง
โทษที่จะลงแก่ผู้กระทำความผิดไม่ถึงประหารชีวิต ให้งดการประหารชีวิตผู้กระทำความผิด
และให้ถือว่าโทษประหารชีวิตตามคำพิพากษาได้เปลี่ยนเป็นโทษสูงสุดที่จะพึงลงได้ตามกฎหมายที่บัญญัติในภายหลัง
| สถานการณ์ | กฎหมายเก่า (ขณะทำผิด) | กฎหมายใหม่ (ภายหลัง) | ผลทางกฎหมาย (ตาม ม.3) |
| อัตราโทษ | จำคุก 5-10 ปี | จำคุก 1-5 ปี | ใช้กฎหมายใหม่ (1-5 ปี) เพราะเป็นคุณ |
| อัตราโทษ | จำคุก 1-5 ปี | จำคุก 5-10 ปี | ใช้กฎหมายเก่า (1-5 ปี) เพราะเป็นคุณกว่า |
| คดีถึงที่สุดแล้ว | ตัดสินจำคุก 10 ปี (กำลังติดคุก) | กฎหมายใหม่แก้เหลือจำคุกไม่เกิน 5 ปี | ร้องขอให้ศาลกำหนดโทษใหม่ได้ (อาจปล่อยตัวถ้าติดมาเกิน 5 ปีแล้ว) |